Artuklu Sarayı

Artuklu Sarayı, Artuklu Beyliği'nin Diyarbakır kolunun Beyi Nasreddin Muhammed saltanatında (1200-1222) Diyarbakır Surları içinde inşa edilmiş saraydır. Saray 16. yüzyıla kadar çeşitli amaçlarla kullanılagelmiş, ancak zamanla günümüzde Virantepe olarak adlandırılan bir tepenin altında gömülü kalmıştır. Höyüğün bir kısmı 1961'de sanat tarihçisi Prof. Oktay Aslanapa tarafından kazılmış ve değerli buluntular ortaya çıkarılmıştır. Saray kalıntılarının büyük bölümü halen gömülü olmakla birlikte, kazı ve restorasyona dönük hazırlık çalışmaları yürütülmektedir.

Restorasyon sebebiyle Haziran 2023'te kapalıydı.

Artuklu sarayından daha çok Diyarbakır müzesi ve yirmi yedi sahabe türbesi ve hz. Süleyman camisi ve parkı ön plana çıkıyor.

Artuklu Sarayı, Artuklu Beyliği'nin Diyarbakır kolunun Beyi Nasreddin Muhammed saltanatında (1200-1222) Diyarbakır Surları içinde inşa edilmiş saraydır. Saray 16. yüzyıla kadar çeşitli amaçlarla kullanılagelmiş, ancak zamanla günümüzde Virantepe olarak adlandırılan bir tepenin altında gömülü kalmıştır. Höyüğün bir kısmı 1961'de sanat tarihçisi Prof. Oktay Aslanapa tarafından kazılmış ve değerli buluntular ortaya çıkarılmıştır. Saray kalıntılarının büyük bölümü halen gömülü olmakla birlikte, kazı ve restorasyona dönük hazırlık çalışmaları yürütülmektedir.Artuklu Sarayı aynı zamanda İslam alimi ve mucidi El Cezeri'nin 30 yıl süre ile çalıştığı ve tasarım ve buluşlarının pek çoğunun ilham kaynağı olan mekandır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, aralarında Hurri-Mitanniler, Urartular, Persler, Romalılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular ve Artuklular'ın da olduğu birçok medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır Sur'da bulunan Amida Höyük'teki başta Artuklu Sarayı olmak üzere tüm değerlerin ortaya çıkarılması için çalışma başlattı.bu çalışmalar tarihe ışık tutacak.

VİRANTEPE (AMİDA HÖYÜK) VE ARTUKLU SARAYIİçkale’nin kuzeybatısında yer alan Virantepe (Amida Höyük) ve Top tepe olarak adlandırılan höyük yığma bir tepe üzerindedir. Diyarbakır’ın aynı zamanda çekirdek kuruluş noktası olup höyükte yapılacak arkeolojik kazı ve araştırmalar kent tarihi hakkında birçok belge ve bilgiye ulaşmamızı sağlayacaktır. Virantepe (Amida Höyük)’de 1961-1962 yıllarında yapılan kazılar sonucunda, etrafı surlarla çevrili, Artuklu Hükümdarı Melik Salih Nasıreddin Mahmud (1200-1222 ) dönemine ait bir sarayın temelleri açığa çıkarılmıştır. Zengin renkli taş mozaik ve çini süslemelerle oldukça gösterişli selsebil ve haçvari eyvanlarla çevrili fıskiyeli bir havuza sahip olan sarayın, renkli taş ve cam küplerden oluşan mozaik süslemeleri, Türk mimarisinde ilk kez burada görülmektedir. Doğu bölümünde saraya çıkışı sağlayan merdivenler açığa çıkarılmış ve saray girişinin, alttaki kemerin yanından olduğu belirlenmiştir. Saray Anadolu’da karşımıza çıkan diğer saraylar içinde kendine özgü özellikler sergilemektedir. Bu da Türk Mimarisi’nin uzun gelişimi içinde eski geleneklere bir dereceye kadar bağlı kalmaktadır. Kazı yapılan alanlarda açığa çıkan kısımlarda plan ve süsleme açısından Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklular Devrinden beri gelişerek gelen özelliklere bağlı kalınmış zaman zaman da bölgesel özelliklerin katıldığı görülmüştür.

Diyarbakır’da gezilecek önemli yerlerden biriside Artuklu sarayıdır. Tarihi mistik bir havası var.

Artuklular döneminde kervansaray olarak inşa edilmiş. Osmanlı döneminde hapishane olarak kullanılmış. Şu ân restorasyon ve konservasyon laboratuvarı olarak hizmet veriyor. Ziyaret edilmiyor.

Artuklu Sarayı, tarihte Anadolu Beylikleri olarak bilinen dönemde Diyarbakır'da inşa edilmiştir. 1961-1962 yıllarında yapılan kazılarla da ortaya çıkan bulgulara göre; 13. yüzyılın başlarına ait olduğu saptanan sarayın, Artukoğullarından Nasirüddin Salih Bin Muhammet tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Artuklu Sarayı 16. yüzyıla kadar çeşitli amaçlarla kullanılagelmiş olan Diyarbakır Surları içinde kalan saray, zamanla günümüzde Viran Tepe olarak bilinen yerde olup toprak altında gömülü kalmıştır. Saray kalıntılarının büyük bölümü halen gömülü olmakla birlikte, kazı ve restorasyona dönük çalışmalar devam etmektedir. İncelemeler sonucunda ayrıca sarayın haçvari bir düzende ve dört eyvanlı bir plan şemasında yapıldığı ortaya çıkmıştır. Eyvanların birleştiği kare planlı bölümde fıskiyeli bir havuz da çıkarılmıştır. Zengin renkli taş mozaik ve çini süslemelerle oldukça gösterişli olan sarayın renkli taş ve cam küplerden oluşan mozaik süslemeleri de Türk Mimarisinde ilk kez burada görülmektedir. Saray duvarlarının büyük bir bölümünün çinili olduğu da duvar kalıntılarından anlaşılmaktadır.

Kültür ve turizm bakanlığının gerçekten pasifliği beni cezbediyor. Koskoca bir tarih yatıyor ve kıllarını kıpırdatmıyorlar yıllardır. Sarayın gök kubbesi dışarda duruyor ve büyük bir bölümü toprak altında yatıyor. Oysa restore edilip onarilsa gün yüzüne çıksa Diyarbakır için daha çok güzellik katar. Yine aynı bölgede kilisenin hemen yanında yapılan kazılarda toprak altında evler ve dar sokaklar odalar bulundu ve çalışma durduruldu. Bu şehir çok fazla tarih barındırmakta ve bunların gün yüzüne çıkması anlaşılan birilerinin işine gelmiyor.