Armenian Monastery Çüngüş

Surp Garabed Ermeni KilisesiYapının özgününde üç nefli beşik tonoz örtülü olduğu, pastaforium odalarının yapının kuzeydoğu ve güneydoğu dış cephe duvarına bitişik olarak yapıldığı görülmektedir. Ayrıca kilisenin güneybatı ve kuzeybatı cephe duvarlarına bitişik, kilisenin ihtiyacına binaen kiliseyi genişletmek amacıyla dikdörtgen planlı küçük odalar eklendiği görülmektedir.Kilisenin cephe duvarlarında ya da iç mekân duvarlarında inşa tarihini belirten herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Ermeni kilisesi olan bu yapının tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Yöredeki Ermeni yapıları XV. yy. ile XIX (Çüngüş Manastırı”XV. yy.’dan kalmadır “Haspolatlı, 2011; 72”) arasında tarihlenebilir.Sırahayat Surp Asdvadzadvin kilisesi ile Çüngüş Surp Garabed Ermeni Apostolik kilisesi aynı mimari özellikleri taşıdığından ve bölgede yer alan diğer yapılarla birebir örtüşmediğinden iki kilisenin de aynı dönemlerde yapıldığı tahmin edilmektedir. Ancak plan tipolojisi ve duvar dokusu bağlamında Anadolu’daki diğer Ermeni kiliseleri ile karşılaştırıldığında, daha eski tarihli bir yapının yerine tahminen 19. yüzyılın ortalarında yeniden inşa edildiği söylenebilir.Çüngüş Adiş Köyü (Değirmensu/Atiş) manastırı Diyarbakırlı Bağdasar’ın katkıları ve Atiş halkının kadın, erkek; çoluk çocuk, kireç, kum ve tahta taşıyarak Ermeni tarihiyle 1290’da Miladi 1841’de onarılmıştır şeklindeki bilgi, Surp Garabed Kilisesinin de aynı dönemlerde yenilenebileceğini düşündürtmektedir.Diyarbakırlı Bağdasar’ın çabaları, Çınkuşlu ve Atiş’li halkın, kadın-erkek, çoluk-çocuk, kireç, kum tahta taşıyarak çalışması sonucu Ermeni tarihiyle 1290’da, miladi tarihle 1841’de onarıldı” şeklinde bir kayıt bulunuyor